“Ik heb toch niks te verbergen.” Die gedachte schiet snel door je hoofd als je weer leest over een datalek. Recent waren het gevoelige gegevens van vrouwen die meededen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker die werden gestolen. Het voelt misschien onschuldig: je testuitslag of naam, wat kan daar nou mee gebeuren? Maar de werkelijkheid is ernstiger en dichterbij dan je denkt.
Wat er gebeurt als data gelekt wordt
Het gaat bij zulke incidenten meestal niet alleen om medische uitslagen. Criminelen zijn uit op persoonlijke gegevens zoals namen, adressen en telefoonnummers. Met die basisgegevens kunnen ze allerlei vervelende dingen doen. Ze kunnen identiteitsfraude plegen, bijvoorbeeld een bankrekening openen of diensten aanvragen op jouw naam. Ze kunnen accounts aanmaken of misbruik maken van informatie om gerichte oplichting te verzinnen. En zelfs als de dader gepakt wordt, krijgt de gedupeerde vaak eerst de verdenking over zich heen omdat de crimineel met zijn gegevens heeft gewerkt.
Waarom het niet alleen jouw medische uitslag is
Persoonlijke informatie is de nieuwe handelswaar. Een medische uitslag op zich is al gevoelig, maar gekoppeld aan je contactgegevens krijgt die informatie commerciële en criminele waarde. Als iemand weet dat je onlangs op vakantie was en je deelt dat op sociale media, kan dat worden gebruikt om je te benaderen met hele geloofwaardige, op maat gemaakte nepberichten. Denk aan een bericht dat zogenaamd van je reisorganisatie komt en waarin staat dat je geld kunt terugkrijgen na een brand in de regio. Het ziet er geloofwaardig uit omdat de aanvaller jouw gepubliceerde gegevens gebruikt.
Het is makkelijker dan je denkt
Data die in het verkeerde circuit terechtkomt, verschijnt vaak op verstopte plekken op het internet. Voor veel mensen voelt dat als sciencefiction, maar met een paar klikken zijn persoonlijke gegevens te vinden op plekken waarvan je niet wist dat ze bestonden. Criminelen gebruiken geautomatiseerde tools om enorme hoeveelheden gegevens door te zoeken en te koppelen. Zo ontstaat er snel een profiel dat gebruikt kan worden voor identiteitsfraude, phishing of zelfs social engineering waarmee ze toegang proberen te krijgen tot bedrijfssystemen.
Offline is geen veilige haven
Sommige mensen denken dat als je minder online doet, je veilig bent. Dat is deels waar, maar het lost het probleem niet op. Oude methodes zoals het stelen van papieren dossiers bestaan nog steeds. Bovendien maakt digitalisering gegevens veel waardevoller en makkelijker te kopiëren en te verspreiden. Een enkele digitale inbraak kan leiden tot duizenden slachtoffers, terwijl fysieke diefstal meestal een veel kleiner bereik heeft.
Wat kun jij zelf doen
Er zijn concrete stappen die je direct kunt nemen om de kans op misbruik te verkleinen en om sneller op te merken of iets misgaat.
• Gebruik sterke, unieke wachtwoorden voor belangrijke accounts en overweeg een wachtwoordmanager.
• Zet tweestapsverificatie aan waar dat kan; dit maakt het lastiger voor anderen om in te breken, zelfs als ze je wachtwoord hebben.
• Deel zo min mogelijk persoonlijke informatie publiekelijk op sociale media. Denk twee keer na voordat je locatie en reisinformatie deelt.
• Controleer regelmatig je bank- en creditcardafschriften op ongewone transacties.
• Wees kritisch op e-mails, sms en berichten die je vragen om te klikken of in te loggen, ook als ze persoonlijk en urgent lijken.
Wat organisaties moeten doen
Bedrijven en zorginstellingen hebben een extra verantwoordelijkheid. Gevoelige data, zeker in de zorg, moet worden behandeld als een waardevol bezit dat beschermd moet worden.
• Zorg voor strikte toegangscontrole en versleuteling van opgeslagen en verzonden data.
• Voer regelmatig audits en penetratietesten uit om zwakke plekken te vinden voordat kwaadwillenden dat doen.
• Zorg dat er een plan is voor incidentrespons zodat bij een inbraak snel en effectief gehandeld kan worden.
• Maak transparant wat er is gelekt en welke stappen slachtoffers kunnen nemen; verstoppen schaadt vertrouwen en verhoogt risico’s voor betrokkenen.
• Investeer in bewustwordingstrainingen voor personeel zodat menselijke fouten afnemen.
Conclusie
Een datalek lijkt wellicht abstract en ver-van-je-bed. Toch raakt het mensen direct en persoonlijk. Het gaat niet alleen om cijfers en bestanden, maar om echte levens en vertrouwen. Zowel individuen als organisaties moeten serieus omgaan met digitale beveiliging. Je hoeft niet paranoïde te worden, maar een beetje oplettendheid en basisbeveiliging kunnen je veel ellende besparen. En bovenal: het is terecht om van organisaties te eisen dat zij onze meest persoonlijke gegevens behandelen alsof het echte waardevolle bezittingen zijn.